هدف و ماهیت
مکان زیست انسان‌ها به مطالعه نیاز دارد، و مطالعه و تحصیل در رشته زیست‌شناسی به صورت تخصصی دارای گرایش‌های گوناگونی شده است و این گوناگونی‌ها تابع انواع و اقسام مختلف موجودات و زیست‌گاه‌های مختلفی است که در جهان خلقت موجود می‌باشد.گیاهان، جانوران، سلول‌ها، دریا و سایر موجودات برخی از گرایش‌های رشته زیست‌شناسی را تشکیل می‌دهند، گرایش‌های رشته زیست‌شناسی عمومی جهت دبیری زیست‌شناسی عبارت است از: علوم گیاهی، دبیری، عمومی، علوم جانوری دریا. رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی نیز در گرایش‌های ژنتیک، بیوشیمی، بیوفیزیک، علوم سلولی و مولکولی و میکروبیولوژی عرضه می‌شود. در رشته‌ی زیست‌شناسی سلولی مولکولی و زیست‌شناسی عمومی هر کدام در طول ۴ سال عرضه می‌گردد.
بخشی از این میکروارگانیسمها هستند که با ایجاد انواع بیماری‌های عفونتی زندگی بشر را به خطر می‌اندازند مانند «ابولا» که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد را کشت و یا «ایدز» که بشر را تا آستانه‌ی سال ۲۰۰۰ عاجز و ناتوان کرده بود. بی‌شک نمی‌توان به نقش مهم میکروارگانیسمها در هستی اعتنا نداشت و از اهمیت کاربرد رشته‌ی زیست‌شناسی که بعنوان بررسی میکروارگانیسمها می‌پردازد، غافل ماند.
اما میکروارگانیسمها که اساس علم میکروبیولوژی را تشکیل می‌دهند، چه هستند؟ میکروارگانیسمها موجودات ریز ذره‌بینی مانند: ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌های میکروسکوپی و ژرتوزوئرها هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند.
دانش میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست‌شناسی است به مطالعه میکروارگانیسمها می‌پردازد. در این علم ارتباط میکروارگانیسمها با خودشان یا با موجودات عالی‌تر مانند آدم، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اهمیت این رشته با توجه به احتیاج صنایع غذایی و تخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز سازمان‌های محیط زیست و مبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دام پروری، نیاز دانشگاه‌ها به مدرس و محقق، نیاز علوم پزشکی و دارویی به خوبی روشن می‌شود.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
دانشجوی رشته زیست‌شناسی باید در درس زیست‌شناسی خصوصاً در بخش‌هایی که به علوم سلولی مولکولی می‌پردازد و شیمی قوی و توانا باشد.
صبر و حوصله و عشق و علاقه چهار نکته‌ی اساسی برای موفقیت در رشته‌ی میکروبیولوژی است که تمام استادان و دانشجویان این رشته به آن اشاره می کنند زیرا تحقیق در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی و کشت دادن یک میکروب نیازمند صبر و حوصله است و تحقیق درباره‌ی بیماری‌های میکروبی و مبارزه با آنها عشق و علاقه‌ای وافر می‌طلبد. این علاقه باید از دو جهت باشد، یکی علاقه به مسائل زیستی و دیگری علاقه به امور آزمایشگاهی.
دانشجوی رشته زیست‌شناسی باید از دو توانایی مهم برخوردار باشد که یکی از آنها حافظه‌ای قوی است چون بیشتر مطالب این رشته تئوری است و دوم قدرت تجزیه و تحلیل است چرا که اگر دانشجویی نتواند از اطلاعاتی که در حافظه‌اش جمع‌آوری کرده است، بهره‌برداری مناسب کرده و تحلیل مناسبی داشته باشد، مثل کامپیوتری که خاموش می‌ماند، هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌شود.
برخی دروس تخصصی زیست شناسی
گرایش علوم گیاهی
- دانشجویان با گذراندن دروس مشترک و اختصاصى خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختیارى و با جنبه‌ی کاربردى نیز پیش‌بینى شده است می‌توانند احتیاج مؤسسات پژوهشی، آموزشی، تولیدى و خدماتى به کارشناسان علوم گیاهى را برطرف نمایند. از جمله دروس تخصصى گرایش علوم گیاهى عبارتند از: قارچ‌شناسی، جلبک‌شناسی، مورفولوژى گیاهی، فیزیولوژى گیاهی، اصول و روش‌هاى رده‌بندى گیاهان، اکولوژى گیاهی و … . اهمیت این گرایش با توجه به احتیاج مراکز پژوهشى به کارشناسى علوم گیاهى آشنا به مسئله‌های گیاه‌شناسى و فیزیولوژى گیاهی، نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در کشاورزى و صنایع دارویی، نیاز علوم گیاه پزشکى به کارشناسان علوم گیاهی، غذائى و چوب و کاغذ و … نیاز به کارشناسان علوم گیاهى در مسئله‌های محیط زیست، رفع نیازمندى‌هاى علوم طبیعى و باغ‌هاى کشاورزى به کارشناسان علوم گیاهى و پاسخگویى به نیاز مرکزهای آموزشى و پژوهشى در زمینه‌ی تربیت مدرس و محقق علوم گیاهى به خوبى روشن می‌شود.
گرایش علوم جانورى
- هدف این گرایش به وجود آوردن زمینه‌هاى مساعد براى شناخت علوم جانوری، برقرارى ارتباط صحیح آن با سایر علوم و به طبع تربیت کارشناسانى است که قابلیت درک و حل مسائل بنیادى علوم جانورى را داشته و به جنبه‌هاى کاربردى آن آشنا باشند. متقاضیان ورود به این گرایش باید در دروس زیست‌شناسی، فیزیک، شیمى و ریاضى دبیرستان قوى باشند. مهم بودن این گرایش با توجه به احتیاج علوم پزشکی، بخش‌هاى تحقیقاتى و آموزشى و موزه‌ها و باغ‌هاى وحش به کارشناس و محقق در گرایش علوم جانورى به خوبى مشخص می‌شود. حشره‌شناسى و زیست‌شناسی مولکولی، جانورشناسی، فیزیولوژیک جانورى و … از جمله دروس تخصصى این گرایش می‌باشند.
گرایش علوم میکروبیولوژی
- هدف این گرایش شناخت جانداران میکروسکوپى و مسائل مختلف مربوط به زندگى آنها است. متقاضیانى که دیپلم تجربى داشته باشند در این گرایش موفق‌تر هستند. علاوه بر علاقه به مسائل زیستى داوطلب می‌باید به امور آزمایشگاهى (نظیر کشت میکروارگانیزم‌ها) علاقه‌مند باشد. میکروبیولوژى عمومی، میکروبیولوژى محیطی، میکروبیولوژى صنعتی، قارچ‌شناسى ویروس‌شناسی، باکترىشناسی، تک یاخته‌شناسى و … از جمله دروس اختصاصى این گرایش می‌باشند. اهمیت این رشته با توجه به احتیاج صنایع غذایى و تخمیرى به کارشناسان این گرایش، نیاز علوم پزشکى و دارویی، نیاز سازمان‌هاى محیط زیست و مبارزه با آلودگى آن، نیاز دانشگاه‌ها به مدرس و محقق ، نیاز کشاورزى و دامپروری و … به خوبى روشن می‌شود.
گرایش علوم سلولى و مولکولی
- تربیت کارشناسان متخصص براى شناخت مسائل و پدیده‌هاى زیستى در قالب سلولى و مولکولى هدف این گرایش است. اهمیت این گرایش با توجه به لزوم توسعه‌ی این دانش، لزوم تحقیقات گسترده در زمینه‌ی اعتلای علوم پزشکى و دارویى و صنعتی، لزوم قطع وابستگى و آغاز نواندیشى در مسائل علوم سلولى و مولکولی، لزوم فراهم آوردن تربیت محقق و مدرس در این زمینه، به خوبى روشن می‌شود. متقاضی ورود به این رشته می‌باید علاقه‌مند و مستعد (مخصوصاً در کارهاى آزمایشگاهی) باشد. ایمونولوژى بافت‌شناسی، زیست‌شناسی سلولی، بیوشیمى ویروس‌ها، سیتوشیمى و … از جمله درس‌های اختصاصى این گرایش می‌باشد.
گرایش دبیرى زیست‌شناسی (زیست‌شناسی عمومى)
فارغ‌التحصیلان این گرایش با گذراندن دروس مشترک تخصصى خود (به همراه تعدادى دروس تربیتى به منظور آشنایی با فنون معلمی) می‌توانند توانایی‌‌هاى لازم براى رفع نیازهاى وزارت آموزش‌و پرورش به دبیران زیست‌شناسی را به دست آورند. ادامه تحصیل در کلیه‌ی گرایش‌هاى بالا تا کارشناسى ارشد در داخل و تا سطوح بالاتر در خارج از کشور امکان پذیر است. ضمناً بر اساس مصوبه‌های جدید شوراى عالى برنامه‌ریزى در نظر است رشته‌ی زیست‌شناسی در مقطع کارشناسى داراى ۲ رشته و 10 گرایش باشد .
بازار کار زیست‌شناسی در ایران
در حال حاضر کارشناسان میکروبیولوژی بعنوان نیروهایی که مسلط به تکنیک‌های میکروبیولوژی هستند در پژوهشگاه نفت برای تحقیق روی میکروب‌های نفت‌خوار یا گوگردزدایی، در بخش صنایع غذایی در کارخانه‌های کنسروسازی و کمپوت‌سازی و در صنایع بهداشتی مشغول به کار هستند ولی مسلم است کسی که در رشته‌ی میکروب‌شناسی مدرک لیسانس دارد، باید در کنار یک کارشناس که دارای تحصیلات عالی‌تری است کار بکند اما اگر دانشجوی این رشته به مدارج بالاتر تحصیلی دست یابد، افزون بر به دست آوردن اطلاعات جدیدتر، می‌تواند موقعیت‌های شغلی بهتر و متنوع‌تری داشته باشد.
کاربرد این رشته آنقدر گسترده است که قابل ذکر نیست برای مثال محقق این رشته از یک سو می‌تواند به بررسی کاربرد سلاح‌های میکروبی و طرق پیشگیری از این سلاح‌ها بپردازد و از سوی دیگر می‌تواند در کارخانه‌های عطرسازی به ساخت عطرهای خوشبو به یاری میکروب‌ها مشغول باشد.
تهیه‌ی ابزار آزمایشگاهی مورد نیاز در این رشته یکی از شغل‌هایی است که برخی از فارغ‌التحصیلان میکروبیولوژی جذب آن می‌شوند و در این زمینه خدمت‌های شایسته‌ای انجام می‌دهند.
رشته‌ی میکروبیولوژی موقعیت‌های شغلی متنوعی دارند که از آن جمله می‌توان به فعالیت در موسسه‌ی استاندارد و یا آزمایشگاه‌های کارخانه‌های تهیه‌ی مواد بهداشتی و غذایی در جهت تشخیص کیفیت و سلامت این مواد از نظر عدم آلودگی میکروبی اشاره کرد.
همچنین عده‌ای از فارغ‌التحصیلان در مراکز تهیه‌ی مواد دارویی مانند تهیه‌ی آنتی بیوتیک‌ها کار می‌کنند زیرا از برخی میکروارگانیسمها مثل کپک‌ها و اکتیومیست‌ها می‌توان برای تهیه‌ی بعضی از آنتی بیوتیک‌ها مثل پنی‌سیلین‌ها و استرپتومایسین استفاده کرد و بالاخره کارخانه‌های تهیه‌ی اسیدها مانند اسید بوتریک و اسید استیک و حلال‌ها مانند الکل و استون و مرکزهای تهیه‌ی واکسن مانند موسسه‌ی رازی و انستیتو پاستور ایران می‌توانند مرکزهای جذب فارغ‌التحصیلان این رشته باشند.
امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد.
انتخاب رشته فرآیند پیچیده‌ای است که نیاز به تخصص بالایی دارد. جهت انجام انتخاب رشته‌ی دانشگاهی توسط استاد علی قاسمی با ما تماس بگیرید