هدف و ماهیت
علم تغذیه مجموعه‌ی وسیعی از اطلاعات و دانش بشری است که به ارتباط بین غذا و سلامتی موجود زنده می‌پردازد و با عواملی مانند بیولوژی، بیوشیمی، علوم رفتاری، علوم اجتماعی و بهداشت ارتباط دارد. به عبارت دیگر علم تغذیه یک علم چند بعدی است و به همین دلیل دانشجوی رشته علوم تغذیه باید اطلاعات جامع و گسترده‌ای در زمینه‌ی بیوشیمی، بیولوژی، جامعه‌شناسی، روان شناسی، بهداشت و شیمی مواد غذایی داشته باشد تا بتواند مهارت‌های لازم را کسب کند. مهارت‌هایی که به دو بخش عمده‌ی رژیم درمانی و تغذیه‌ی جامعه تقسیم می‌شود. یعنی کارشناس رشته علوم تغذیه هم باید بتواند که رژیم غذایی مناسب را برای درمان بیماری‌های مختلف ارائه دهد و هم توانایی شناسایی مشکلات تغذیه جامعه را داشته باشد و سپس بر اساس مشکلات موجود، برنامه‌های غذایی لازم را طراحی، اجراء، نظارت و ارزشیابی کند. همچنین ارتقای ارزش غذایی مواد غذایی مانند کنسرو، کمپوت و … که در صنایع غذایی ایجاد می‌شود، بر عهده‌ی کارشناس رشته علوم تغذیه است.
در رشته علوم تغذیه به رژیم درمانی، اصول علم تغذیه، ارزش مواد غذایی و نحوه‌ی تغذیه‌ی مناسب برای حفظ سلامت بدن پرداخته می‌شود. اصول علم تغذیه بررسی می‌کند که چه فرآیندی روی مواد غذایی خورده شده انجام می‌گیرد تا جذب یا دفع شود و رژیم درمانی نیز نوع رژیم غذایی لازم در بیماری‌های مختلف را مشخص می‌کند، چون در برخی از بیماری‌ها، بعضی از مواد غذایی باید حذف شده و یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد مثل بیماری گواتر که از کمبود ید ایجاد می‌شود.
بدون شک تشخیص بیماری مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسئولیت یک پزشک است، اما آیا پزشک، وقت و یا حتی دانش لازم را برای تعیین یک برنامه‌ی غذایی مناسب دارد؟ آیا در زمینه‌ی احتمال تداخل دارو و غذا اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار می‌دهد؟
به اعتقاد کارشناسان تغذیه، این وظیفه‌ی یک متخصص تغذیه است که اطلاعات فوق را در اختیار بیمار قرار دهد. بعبارت دیگر هر پزشکی پس از تشخیص بیماری باید بیمار را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا او با توجه به نوع بیماری و داروهای تجویز شده، رژیم غذایی لازم را تعیین کند.
یک پزشک آشنایی کاملی با غذا و نیازهای تغذیه‌ای ندارد چون در طی تحصیل فقط 2 واحد در این زمینه می‌گذراند. برای همین گاهی اوقات داروهایی که تجویز می‌شود تداخل غذا و دارو ایجاد می‌کند برای مثال مصرف داروی ضدبارداری، روی اسیدفولیک که یکی از ویتامین‌های گروه B است، تاثیر می‌گذارد و اگر به این مساله توجه نشود و مواد غذایی لازم در برنامه‌ی غذایی زنانی که این دارو را مصرف می‌کنند، گنجانده نشود، فرد دچار نوعی کم‌خونی می‌گردد.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
توانمندی در دروس زیست‌شناسی و شیمی از ملزومات این رشته است. رشته‌ی تغذیه یک رشته‌ی خدماتی است و دانشجوی این رشته باید روحیه داشته باشد. به همین لحاظ صبر و حوصله از ویژگی دانشجویان موفق این رشته است. همچنین از آنجا که این رشته، علمی پویاست، داشتن مطالعه‌ی پیگیر و مستمر در این رشته بسیار مهم است. از آنجا که این اطلاعات صرفاً با مطالعه بدست می‌آید و هیچ‌جا تدریس نمی‌شود، دانشجو باید اهل تحقیق باشد. کارشناس تغذیه با مشاوره سروکار دارد و به همین لحاظ باید روابط اجتماعی خوبی داشته باشد. به همین خاطر آشنایی با علم روان‌شناسی هم به این دانشجویان توصیه می‌شود.
گرایش‌های مقطع کارشناسی
رشته‌ی تغذیه دارای دو گرایش عمده است که عبارتند از:
- تغذیه‌ی گروه‌های مختلف جامعه مانند سالمندان، معلولین، کودکان و نوجوانان
- تغذیه‌ی بالینی که شامل تغذیه و مشاوره‌ی غذایی بیماران بستری و سرپایی می‌شود.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصیل تا حد دکتری فراهم است.
آینده‌ی شغلی و بازار کار
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصویب کرده است که فارغ‌التحصیلان لیسانس تغذیه با 3 سال سابقه خدمت در بیمارستان می‌توانند مرکز مشاوره‌ی تغذیه دایر کنند همچنین فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در بیمارستان‌ها، مراکز بهداشت، مراکز تحقیقاتی مثل انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور فعالیت نماید.
تا چند سال پیش فارغ‌التحصیلان رشته‌ی تغذیه حتی در بیمارستان‌ها جایگاه مشخص و تعیین‌شده‌ای نداشتند، اما در چند سال اخیر به خصوص از زمانی که به کارشناسان تغذیه اجازه مطب داده شده، این رشته در بیمارستان‌ها هویت و جایگاه تازه‌ای پیدا کرده است. اما متاسفانه هنوز در بین پزشکان نقش و اهمیت کارشناسان این علم روشن نشده است. در حالیکه باید همکاری تنگاتنگی بین پزشکان و متخصصان تغذیه وجود داشته باشد و در واقع هر جا که یک پزشک متخصص غدد، قلب و عروق و یا کلیه حضور دارد، باید در کنارش یک متخصص تغذیه باشد. چون پزشک فقط لیست غذاها یا مواد غذایی که بیمار نباید بخورد تعیین می‌کند، اما کارشناس تغذیه می‌گوید که یک بیمار چگونه و چقدر باید بخورد تا هم مواد غذایی مورد نیاز به بدنش برسد و هم رژیم غذایی را حفظ کند.
معمولا یک پزشک فرصت لازم را برای ارائه‌ی برنامه غذایی مشخص به بیمار ندارد. برنامه‌ای که تعیین کند در 24 ساعت یک بیمار چه غذاهایی را باید مصرف نماید تا پروتئین، کالری و ویتامین مورد نیاز را دریافت کند. حتی بعضی از بیماری‌ها را که پزشک برای معالجه‌ی آن‌ها به دارو متوسل می‌شود، می‌توان با یک رژیم غذایی مناسب درمان کرد. برای مثال بعضی از آلرژی‌ها فقط با حذف برخی از مواد غذایی که بیمار به آن‌ها حساسیت دارد، درمان می‌شود.
فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در شبکه‌های بهداشتی جهت پیشگیری از بیماری‌ها فعالیت کنند مثلا به مادران باردار برنامه غذایی مناسب را آموزش می‌دهند تا فرزندان سالم به دنیا آورده و بتوانند آن‌ها را به راحتی شیر دهند. همچنین در بیمارستان‌ها، هتل‌ها، مهدکودک‌ها ، هواپیمایی و هرجای دیگری که به گروهی از افراد جامعه تغذیه داده می‌شود، حضور متخصص تغذیه ضروری است و حتی در مدارس به خصوص دبیرستان‌های دخترانه باید یک مشاور تغذیه حضور داشته و جواب‌گوی مشکلات تغذیه‌ای نوجوانان باشد.
فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در کارخانجات تولید مواد غذایی، اداره‌ی استاندارد مواد غذایی، مراکز تحقیقاتی پزشکی مثل مراکزی که بر روی بیماری‌های غدد تحقیق می‌کنند و یا اداره‌ی تغذیه‌ی وزارت بهداشت فعالیت نموده و یا بعنوان مشاوره رژیم درمانی جذب ورزشگاه‌ها شود. البته در حال حاضر بازار کار زیادی در تهران برای فارغ‌التحصیلان این رشته وجود ندارد ولی در شهرستان‌ها فرصت‌های شغلی مناسبی برای کارشناسان این رشته موجود می‌باشد.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر
رشته‌ی تغذیه علم طولانی کردن عمر انسان‌ها است و رشته‌ی علوم و صنایع غذایی در جهت طولانی کردن عمر غذاها قدم بر می‌دارد. یعنی موضوع علوم و صنایع غذایی ارتقای کیفیت غذاها و نحوه نگهداری مواد غذایی می‌باشد.
بر اساس تحقیقاتی که انستیتوی تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور انجام داده است، مشکلات تغذیه‌ای در جامعه‌ی ما بیشتر ناشی از عدم شناخت می‌باشد. یعنی بیشتر مردم ما توانایی خرید مواد غذایی مورد نیاز را دارند اما نمی‌دانند چه باید بخورند. برای مثال مردم شناخت لازم را در مورد ارزش غذایی نوشابه‌های موجود در بازار ندارند به همین دلیل به جای خرید ماءالشعیر که انواع ویتامین‌های B را دارد، کوکا می‌خرند که فقط مواد قندی داشته و حتی ویتامین‌های B موجود در روده را نیز از بین می‌برد و حال این وظیفه‌ی کارشناس تغذیه است که اطلاعاتی از این دست را در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار دهد. در قسمت تغذیه‌ی بالینی نیز یک کارشناس تغذیه ، وضعیت تغذیه را برای پیشگیری از بیماری‌ها و یا درمان آن‌ها اصلاح می‌کند، یعنی پس از اینکه پزشک نوع بیماری را تشخیص داد باید بیمار را به کارشناس تغذیه ارجاع دهد تا به او رژیم غذایی مناسب داده شود چون برای بسیاری از بیماری‌ها مثل بیماری‌های قلبی، عروقی، کلیوی، دیابت و آسم رژیم غذایی خاصی وجود دارد.
انتخاب رشته فرآیند پیچیده‌ای است که نیاز به تخصص بالایی دارد. جهت انجام انتخاب رشته‌ی دانشگاهی توسط استاد علی قاسمی با ما تماس بگیرید