هدف و ماهیت
رشته مهندسی دریا رشته‌ای است که هدف از آن تربیت کارشناس برای طراحی، محاسبه و ساخت اجزائی است که اساس کار آن‌ها مبتی بر حرکت در سیالات و دینامیک است. مجموعه دروس رشته مهندسی دریا همراه با بکارگیری علوم مهندسی مکانیک و تکنولوژی مربوط به آن در مورد طراحی، محاسبه، ساخت و اجرا و سیستم‌های رانش کشتی، ماشین آلات فرعی کشتی و سازنده‌ی بدنه کشتی، کارآیی لازم را برای طراحی و راهبری و نگهداری سیستم‌های فوق به دانشجویان ارائه می‌دهد و آنان را آماده طراحی و ساخت در صنایع دریایی، صنایع کشتی‌سازی، سازه‌های درون آبی و ساحلی، شناورها و سکوهای دریایی می‌کند. و در نهایت «سازه‌های هواوفضایی» به مطالعه و بررسی سازه‌های هواپیما و دیگر وسایل پرنده می‌پردازد و هدف آن طراحی سازه‌هایی است که علاوه بر استحکام کافی در برابر بارهای آئرودینامیکی و سایر بارهای استاتیکی وارد بر وسایل پرنده، حداقل وزن ممکن را نیز داشته باشند.
گرایش‌های رشته مهندسی دریا
1) مهندسی کشتی
در این دوره علوم و فنون مربوط به اداره‌ی فنی امور کشتی‌ها آموزش داده می‌شود و هدف تربیت افراد متخصص در حد کارشناس برای امور فوق است. آموزش این دوره به صورت دروس نظری، عملی، کارآموزی بعلاوه کارورزی در روی کشتی است. فارغ‌التحصیلان این دوره به عنوان کارشناس، آمادگی و صلاحیت هدایت فنی کشتی‌ها و اداره‌ی امور مربوط به تعمیر و نگهداری آن‌ها و همچنین آمادگی تقبل مسئولیت‌ها و مشاغل فنی مربوط به صنایع دریایی در کارخانجات کشتی‌سازی و سازمان‌های وابسته را خواهند داشت. با پیشرفت صنایع دریایی کشور و اولویتی که دولت برای توسعه حمل و نقل دریایی در ایران قائل شده است و با توجه به گسترش ناوگان بازرگانی کشور و طرح ایرانی کردن پرسنل دریایی اهمیت این رشته روشن می‌شود. علاقه‌مندان این رشته باید از سلامتی جسم برخوردار و مایل به کار و مسافرت در دریاها باشند.
2) کشتی‌سازی
هدف تامین کارشناسان و طراحان صنایع دریایی کشور و تامین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز سازمان‌های دریایی و بالاخص کارخانجات کشتی‌سازی و صنایع وابسته دریایی، تعمیر کشتی و کشتیرانی‌ها است. ادامه‌ی تحصیل در این رشته در سطوح بالاتر از کارشناسی بعنوان کارشناسی‌ارشد سازه‌ی کشتی و آرشیتکت کشتی در داخل کشور موجود است و نیاز به ایجاد مقاطع کارشناسی ارشد دیگر و دکتری در داخل کشور مورد تایید قرار گرفته است. این مجموعه می‌تواند با بکار بردن علوم مهندسی و تکنولوژی مربوط، طرح، محاسبه، ساخت و اجراء سیستم‌هایی که اساس کار آن‌ها سکون و حرکت در سیالات بالاخص در آب است کارآیی لازم را به دانشجویان بدهد و آنان را آماده سازد تا در صنایع وابسته به ساخت سازه‌های دریایی به طور اعم و صنایع کشتی‌سازی به طور اخص فعالیت‌های مربوط به طراحی و محاسبه‌ی اجزاء و سیستم‌ها و یا مسئولیت مهندسی را عهده‌دار شوند. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف مشاغلی از قبیل مهندسی، طراحی و تولید به منظور پیاده‌کردن و اجرای طرح‌های ساختمانی شناورها و سازه‌های دریایی، مشارکت در امور تحقیقاتی در زمینه‌های فوق‌الذکر و غیره را عهده‌دار شوند. داوطلبان این دوره باید از دانش ریاضی، فیزیک، مکانیک و تا حدی شیمی آلی و معدنی برخوردار باشند. دروس این دوره شامل دروس عمومی، پایه و تخصصی است و دروس عملی و کارآموزی را نیز شامل می‌شود.
3) دریانوردی
در این دوره علوم و فنون مربوط به هدایت و اداره‌ی امور کشتی‌ها آموزش داده می‌شود و هدف تربیت افراد در حد کارشناسی دریانوردی است طول متوسط این دوره 4 سال است و آموزش این دوره به صورت دروس عملی، نظری، کارورزی روی کشتی در دریاست که ابتدا در دانشگاه سپس روی کشتی و ترم آخر مجدداً در دانشکده صورت می‌گیرد. فارغ‌التحصیلان این دوره بعنوان کارشناس، آمادگی و صلاحیت هدایت کشتی‌ها و اداره‌ی امور مربوط به شرکت‌های کشتیرانی را دارا هستند. علاقه‌مندان این رشته باید از سلامتی کامل برخوردار بوده و ناتوانایی‌هایی نظیر کوررنگی که مانع انجام وظیفه می‌شود، نداشته باشند و نیز مایل به کار و مسافرت در دریاها باشند و این رشته بیشتر برای بورسیه‌های ارگان‌های دریایی کشور مناسب است.
آینده‌ی شغلی، بازار کار، درآمد
مهندس موسوی‌زادگان استاد دانشکده‌ی مهندسی دریایی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در همین زمینه می‌گوید: «هر کشتی تجاری نیاز به 5 مهندس کشتی تحت عنوان مهندس 1، مهندس 2 الی مهندس 5 دارد. حال اگر تعداد کشتی‌های تجاری موجود در کشور را حدود 100 کشتی تخمین بزنیم، می‌بینیم که حداقل به 500 فارغ‌التحصیل مهندسی کشتی نیازمندیم.
در حالیکه بطور نسبی هر سال حدود 50 الی 60 دانشجوی مهندسی کشتی از دو دانشگاه صنعتی امیرکبیر و خلیج فارس فارغ‌التحصیل می‌شوند که این افراد در بدو استخدام از مهندسی 5 شروع کرده و به مرور به مهندسی 1 می‌رسند. از همین‌جا روشن می‌شود که کشور ما نیاز بسیاری به فارغ‌التحصیلان این رشته دارد. از نظر وضعیت درآمد نیز چون مهندسان کشتی مقداری از حقوق خود را به ارز دریافت می‌کنند، نسبت به مهندسان دیگر درآمد بهتری دارند.
فرخ بهنام نیز می‌گوید: «فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی کشتی‌سازی می‌توانند در ارگان‌هایی که به ساخت سکوها و یا اسکله‌ها می‌پردازند، مشغول به کار شوند. همچنین فارغ‌التحصیلان می‌توانند در کارخانه‌های خصوصی و یا دولتی که کشتی‌های کوچک و قایق‌های موتوری را می‌سازند و به خصوص در زمینه‌ی تعمیر کشتی فعال هستند، مشغول به کار گردند و البته اگر دانشجویان در دوره‌ی فوق‌لیسانس این رشته که در دو گرایش «سازه‌ی کشتی» و «معماری کشتی» ارائه می‌گردد، پذیرفته شده و ادامه تحصیل دهند، فرصت‌های شغلی بیشتر و بهتری خواهند داشت.
هدف از گرایش مهندسی دریانوردی نیز همچون گرایش مهندسی کشتی، گسترش ناوگان بازرگانی کشور و ایرانی کردن پرسنل دریایی می‌باشد و به همین دلیل بیشتر دانشجویان این گرایش بورسیه ارگان‌های دریایی کشور هستند و پس از آنکه 18 ماه بر روی آب‌های خارج از کشور دوره‌ی کارآموزی خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس دهنده مثل «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» و «شرکت ملی نفت‌کش» مشغول به کار می‌شوند.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
دانشجویان مهندسی دریا در هر سه گرایش باید در دروس ریاضی و فیزیک قوی بوده و به زبان انگلیسی مسلط باشند چون بیشتر منابع درسی این رشته به زبان انگلیسی است. همچنین مهندسان کشتی و دریانوردی که به سفرهای دریایی خارج از کشور می‌روند باید به زبان بین‌المللی مسلط باشند. دانشجویان مهندسی کشتی و دریانوردی باید از سلامت کافی برخوردار باشند و برای همین قبل از پذیرش نهایی در رشته‌های فوق از آن‌ها آزمایشات پزشکی کامل به عمل می‌آید که در این میان سلامت دانشجویان دریانوردی بطور دقیق سنجیده می‌شود چون این دسته از دانشجویان نباید ناتوانی‌هایی نظیر کوررنگی نیز داشته باشند.
کار در دل گستره آبی دریاها و اقیانوس‌ها با همه لطف و جاذبه‌اش دارای دشواری‌هایی نیز هست. برای مثال یک مهندس کشتی یا دریانوردی به دلیل سفرهای دریایی گاه ما‌ه‌ها در کنار خانواده‌اش نیست.
همچنین یک مهندس کشتی‌سازی نیز باید شرایط خود را برای گذراندن در محیط‌های ساحلی تطبیق بدهد چون با اینکه بسیاری از شرکت‌های مهندسی مشاور دریایی در زمینه‌ی طراحی کشتی، بنادر یا تجهیزات دریایی در مرکز شهرها فعالیت می‌کنند، اما به هر حال کارخانجات کشتی‌سازی عمدتاً در سواحل ساخته می‌شوند. به همین دلیل یک مهندس دریا باید علاقه‌مند به کار در محیط‌های دریایی و ساحلی باشد و در واقع عشق و علاقه در این رشته حرف اول را می‌زند.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصیل این رشته تا مقطع دکتری فراهم است.
رشته‌های مشابه و نزدیک به این رشته
این رشته در گذشته شاخه و گرایشی از مهندسی مکانیک بوده است لذا بسیاری از واحدهای این رشته با مهندسی مکانیک یکسان هستند.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر
تنها اگر کارخانه‌ی کشتی‌سازی «صدرا» در بوشهر با تمام ظرفیت خود راه‌اندازی شود، نیازمند به 300 الی 400 فارغ‌التحصیل مهندسی کشتی‌سازی می‌باشد. این نظر دو تن از اساتید دانشکده‌ی مهندسی دریایی دانشگاه صنعتی امیرکبیر است. البته کارخانه‌ی کشتی‌سازی صدرا تنها کارخانه‌ی کشتی‌سازی ایران نیست بلکه کارخانه‌ی «نکا» در شمال و «اروندان» در خلیج‌فارس نیز از دیگر کارخانه‌های مهم کشتی‌سازی ایران هستند که فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند به عنوان مهندس تولید که وظیفه‌ی اجرای طرح‌های ساختمانی کشتی‌ها را بر عهده دارد، جذب این کارخانه‌ها بشوند.
علاوه بر کارخانه‌های فوق مهندس معتمدی در مورد فرصت‌های شغلی دیگری که برای فارغ‌التحصیلان این گرایش وجود دارد، می‌گوید: «مهندس کشتی‌ساز می‌تواند در سازمان بنادر و کشتیرانی وظیفه ساخت سکوهای شناور را بر عهده گرفته و یا بعنوان مهندس ناظر بر حسن اجرای طرح‌های اجرایی نظارت بکند و بالاخره در صنایع دریایی به کارهای تحقیقاتی بپردازد. چرا که در این رشته عرصه‌ی فعالیت‌های تحقیقاتی بسیار گسترده می‌باشد.
فارغ التحصیلان علاوه بر مشاغل تخصصی خود بعنوان افسر می‌توانند پس از کسب تجربیات کافی در کارخانه‌ها و صنایع دریایی کشور به تعمیر و نگهداری و تولید بپردازند. دانشجویان در طول دوره با انجام مسافرت‌های دریایی به عنوان کارآموزی تجربیات عملی نیز خواهند اندوخت.
دروس این رشته در طول تحصیل
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی دریا
- ریاضی، معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی، فیزیک مکانیک، فیزیک، شیمی و خواص مواد، مبانی مهندسی برق، رسمی فنی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، ترمودینامیک، مکانیک سیالات، طراحی اجزاء و ماشین، انتقال حرارت، کنترل اتوماتیک.
دروس تخصصی گرایش مهندسی کشتی
- شناخت کشتی، الکترونیک ارتباطات، آرشیتکت کشتی، کمک‌های اولیه، دریانوردی و ملوانی، ماشین دریایی، صافی‌های فرعی، سیستم‌های انتقال قدرت.
گرایش مهندسی کشتی‌سازی
- کشتی‌سازی یک رشته‌ی بین رشته‌ای است زیرا در ساخت یک کشتی، تخصص‌های متعددی مانند مکانیک، عمران، برق، متالورژی و … مورد نیاز است. در این میان مهندس کشتی‌ساز، مسئولیت طراحی، محاسبات مربوط به بدنه‌ی کشتی، ساخت و نظارت بر ساخت کشتی و تعمیرات آن را برعهده دارد. در واقع هدف مهندسی کشتی‌سازی، طراحی کشتی‌ها به نحوی است که توانایی حمل مقدار معینی بار و مقاومت و حرکت در دریای متلاطم را داشته باشد و با سرعت معینی حرکت کند. گفتنی است که با به میدان آمدن کشتی‌های تندرو با بدنه‌های جدید و روش‌های جذب انرژی حاصل از جزر و مد امواج آب، افق‌های جدیدی را در این زمینه گشوده است.
دروس تخصصی مهندسی کشتی‌سازی
- تکنولوژی کشتی، تحلیل سازه‌ها، آرشیتکت کشتی (استاتیک)، آرشیتکت کشتی (مکانیک)، ماشین‌های محرکه، مهندسی دریا، فیزیک موج، علم مواد و شناخت فلزات، ریاضیات مهندسی (بسیاری از درس‌های این گرایش همراه با آزمایشگاه یا کارگاه است).
موقعیت شغلی در ایران
دانشجویان مهندسی کشتی بنا بر سفارش ارگان‌های خاصی همچون «شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» پذیرفته می‌شوند و از همان ابتدا بورسیه‌ی نهادهای دریایی می‌باشند و در نتیجه آینده‌ی شغلی آن‌ها تضمین است. در مورد موقعیت شغلی فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی‌سازی نیز باید گفت تنها اگر کارخانه‌ی کشتی‌سازی «صدرا» در بوشهر با تمام ظرفیت خود راه‌اندازی شود، نیاز به 300 الی 400 فارغ‌التحصیل مهندسی کشتی‌سازی دارد. کارخانه «نکا» در شمال و «اروندان» در خلیج فارس نیز از دیگر کارخانه‌های مهم کشتی‌سازی ایران هستند. علاوه بر کارخانه‌های فوق مهندس کشتی‌ساز می‌تواند در سازمان بنادر و کشتیرانی، وظیفه‌ی ساخت سکوهای شناور را برعهده گرفته یا بعنوان مهندس ناظر بر حُسن اجرای طرح‌های اجرایی نظارت کند و بالاخره در صنایع دریایی به کارهای تحقیقاتی بپردازد. فارغ‌التحصیلان گرایش دریانوردی نیز بورسیه‌ی ارگان‌های دریایی کشور هستند و پس از آنکه بر روی آب‌های خارج از کشور دوره‌ی کارآموزی خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس دهنده مثل «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران» و «شرکت ملی نفت‌کش» مشغول به کار می‌شوند.
انتخاب رشته فرآیند پیچیده‌ای است که نیاز به تخصص بالایی دارد. جهت انجام انتخاب رشته‌ی دانشگاهی توسط مهندس علی قاسمی با ما تماس بگیرید.